Mevlâna’nın, Bütünsel akıl (Akl-ı Küll) olarak tabir ettiği aklın, Yaratıcımızın da kudretinin ötesinde olduğunu önemle vurgulamış, ve Yaratıcımızın da Var edildiğini ortaya koymuştur. Akıl da bilgi de bir varlıktır ve daha önceki konularda bahsettiğimiz gibi, tüm varlıklar ortaklaşa, koordine olarak yaşam platformlarına hizmet ederler.

“Bize can kulağı gönül kulağı veren, akıl fikir bağışlayan Allah’a yemin ederim ki, dünyada bir tek ayık, bir tek akıllı bırakmayacağız.”

Divân-ı Kebir c. III, 1140

Tek bir akıllının dahi kalmayacağı, akıl ile gönlün koordineli birliğinden meydana gelecek olan üstün insan modeli, Mevlâna’ya göre, aşıkların yolu olacaktır ve uyanmış insan modelini oluşturacaktır. O zaman beden de titreşimsel olarak daha üst boyutlara geçecek ve vaad edilen cennet yani huzur hayatı daim olabilecektir.

“Akıl aşk yoluna düşenlerin yolunu keser. Ey oğul; yol apaçık görünüyor kıl bağını çöz kopar!”

Divân-ı Kebir c. III, 1097