Zen Budizm

"MUTLU OLABİLMEK, BİRBİRİMİZE SEVGİ DUYABİLMEK İÇİN BUTUN YETENEKLERİMİZ VAR DA GENELLİKLE BU GERÇEĞE GÖZLERİMİZİ KAPIYORUZ."

Çekişme, didişme, boş, anlamsız şeylerle, boş heveslerle dolu olan bu dünyada göreceliğin sınırlarını aşıp, şöyle bir göz ucuyla da olsa sonsuzluğa bakabilecek gösterişsiz basit bir köşe bulabilmek gene de önemli bir şey sayılmaz mı?

Bir vazoda tek bir sap çiçek vardır. Öyle çok göz alıcı olmayan gösterişsiz bir çiçek; örneğin çok fazla gölge vermeyen çamların çevrelediği bir kayanın altında açmış küçük beyaz bir zambak. Böylece güzelliği daha da artmış olan bu gösterişsiz çiçek, üzüntülerini, dünya işlerinin sıkıntılarını unutup bir fincan çay yudumlamak için oraya çağrılmış olan dört ya da beş konuğun ilgisini çeker

Daitokuji Zen Mabedinin çay odasın

Bu ruhsal durum sadelik, doğallık, kalıpların dışına çıkmak, incelik, özgürlük, bir yandan içli dışlılıkla bir yandan çok garip bir biçimde araya bir açıklık koymaya özen göstermek, günlük işlerin olağanlığının içimizin en derin yerinden gelen aşkın duyguların sisiyle seçkin bir biçimde kaplanmış olması gibi öğeleri içerir.

İnsanlar en yüce gerçeğin yerine iyilik ve doğruluk diye yapay şeyler yaratırlar,

«Gökler ne derse desin! Yerler ne derse desin! Mevsimler gelir geçer, ekinler de büyür.»

Zen’de sık sık şimşek çakmasından ya da iki çakmak taşının birbirine sürtmesinden çıkan kıvılcımlardan söz edilir. Eğer bununla anlatılmak istenen çabukluksa çok önemli bir yanlışlık yapılıyor demektir. Amaç hareketin aynı anda oluştuğunu, yaşam-gücünün kesintisiz eylemini anlatmaktır. Olayla yaşamsal ilişkisi olmayan bir yerden gelen bir kesintiye olanak verdiniz mi durum üstünlüğünüzü ya da eşitliğinizi yitirdiniz demektir. Kuşkusuz bu yapacağını çarçabuk, en kısa zamanda yapmak isteği biçiminde alınmamalıdır. Eğer sizde böyle bir istek varsa bu isteğin varlığı bile düşüncenin işe karışması olarak nitelenmek için yeterlidir. Ustaya ‘Budizm’deki en son ve en kesin gerçek nedir?' diye sordukları zaman biran duraksamadan ‘çiçek açmış bir erik dalı,’ ya da ‘avludaki servi ağacı’ diye yanıt vermiş. İçimizde öyle kıpırdatılamaz, yerinden oynatılamaz bir şey var ki aslında karşısına çıkan şeylerle aynı anda ve birlikte oynadığından hep durağan durumda kalıyor. Bilgelik aynası, karşısına çıkanları aynı zamanda ve birer birer yansıtıyor ama kendisi değişmeden, yerinden oynamadan kalıyor. İşte kılıç ustası bu zihinsel tutumu geliştirmelidir..»

Bu zihnin işe karışması diye adlandırabileceğimiz tutum Zen’de de kılıç kullanma sanatında da en önemli noktadır. Eğer iki hareket arasında kıl payı kadar bir zaman açıklığı kaldıysa zihin işe karıştı demektir. Elinizi çırpar çırpmaz ses hiç duraksamadan çıkıyor. Ses çıkmak için önce şöyle bir durup düşünmüyor. Burada hiç bir aracı yok. Bilinçli zihin işin içine girmeden bir hareket ötekini kovalıyor. Eğer düşmanınızın kılıcını üzerinize indirmek üzere olduğunu görür de afallar, düşünüp taşınmaya kalkarsanız ona öldürücü vuruşunu yapabilmesi için pek mutlu bir fırsat vermiş olursunuz. Savunmanız bir anlık gecikme olmadan saldırıyı karşılamalıdır, aslında savunma ve saldırı diye birbirinden ayırabileceğiniz iki türlü eylem olmamalıdır. Sizin vakit yitirmeden yapacağınız eylem kesinlikle düşmanınızın kendiliğinden yenilgiye düşmesiyle sonuçlanacaktır. Zen'de ve kılıç kullanma sanatında tıpkı ırmağın akıntısıyla kayıp giden bir kayık gibi, duraksamayan, işe karışmayan, araya girmeyen bir zihne büyük değer biçilir.»

Kılıç kullanma sanatında en önemli olan şey ‘yerinden oynatılamaz bilgelik’ diye adlandırabileceğimiz bir zihinsel tutumdur. Bu tür bilgelik pek uzun uygulamalı eğitimden sonra sezgi yoluyla kazanılır. ‘Oynatılamazlık’ bir kaya gibi ya da bir kütük gibi kaskatı ağır ve cansız olmak anlamında değildir. Bunun anlamı merkezi hep durağan durumda kalan en yüksek derecede canlılık, hareketliliktir. Zihin en üst düzeyde bir uyanıklık içinde dikkati gereken her yöne çevirmeye hazır durumdadır —sağa, sola, her nereye yöneltmek gerekiyorsa oraya. Eğer düşmanın sizin kılıcınıza vuran kılıcına dikkatiniz takılıp kalırsa hemen ondan sonraki atılımı sizin yapmanız fırsatını kaçırmış olursunuz. Duraklarsınız, düşünürsünüz ve böylece kararsızlığınız sürer gider. Düşmanınız kılıcını üzerinize indirip sizi biçmeye hazırdır. Bütün sorun ona böyle bir olanak vermemektir. Siz düşmanın elindeki kılıcın hareketlerini izlemelisiniz, düşünceler araya girmeden karşı atılımınızı yapabilmeniz için zihniniz özgür kalmalıdır. Düşmanınız atılımını yaparken siz de atılımınızı yapmalısınız ki onun atılımı yenilgiyle sonuçlansın.»