Paris Sefaretnamesi

Günümüzden tam iki buçuk yüzyıl önce kaleme alınan Yirmisekiz Çelebi Mehmet Efendi'nin, ülkemizbatılılaşma tarihinin ilk günleri için oldukça önemli bir yeri vardır. Sefâretnâme bir yanıyla, o günlerinbatılılaşma çabasındaki Osmanlı devlet adamları için bir program niteliği taşımaktadır.Yirmisekiz Çelebi Mehmet Efendi'nin XVIII. yüzyıl Fransa'sında seyahati sırasında gördüğü yerlerianlatırken çevresine bakışındaki dikkati iyice anlayabilmek için, bu seyahatin yapıldığı tarihten birazgerilere şöyle bir göz atmak bize birçok ip ucu verecektir.1699'da imzalanan Karlofça antlaşmasıyla Osmanlı İmparatorluğu Macaristan ve Transilvanya'yıAvusturya'ya, Podolya ve Ukrayna'yı Polonya'ya, Mora'yı da Venedik'e bırakmıştı. Savaş sırasında Asof'ualan Rusya'ya antlaşmada burası bırakılınca, Ruslar tarihlerinde ilk olarak Karadeniz'e indiler. Bunlar,antlaşmanın sadece toprak kaybını meydana getiren maddî yanlarıydı. Karlofça'nın bir de Avrupa siyasîdengesini temelinden sarsan prestij yanı vardı. Yani bundan böyle Osmanlı İmparatorluğu'nunAvrupa'daki varlığı iyiden iyiye sarsılıyordu. Antlaşmanın başka bir maddesine göre ise, Osmanlıİmparatorluğu'na ötedenberi haraç veren hıristiyan devletler bundan böyle bu haracı vermeyeceklerdi.Bu durumda Osmanlı İmparatorluğu Avrupa siyasî dengesini sağlayan bir devlet olmak yerine, diğerbüyük devletlere sadece aracılık yapan, onların arzularına göre kullanılan pasif bir devlet halinegeliyordu.Karlofça'dan ondokuz yıl sonra, 1718'de imzalanan Pasarofça antlaşmasıyla ise, Osmanlı İmparatorluğu,daha önceki antlaşmayla Macaristan'da elinde kalan Banat, Temeşvar, Belgrat ve Sırbistan'dan bazıkaleleri Avusturya'ya bırakıyor; ayrıca iki devlet arasında 25 yıl süreli karşılıklı bir saldırmazlık sözleşmesi yapılıyordu.