Rudin

Hayır, yanılıyorsun. Sen bana saygı aşılıyorsun, anladın mı? O çiftçi ahbabınla yıllarca bir arada kalmana kim engel oldu? Eminim ki ona yalakalık yapmak isteseydin, sana bir servet sağlardı. Neden liseye yerleşemedin; neden böyle garip adamsın? Sonuç şu olmuştur ki, sen bir işe nasıl düşünceyle başlamış olursan ol, hiçbir zaman kendi kişisel çıkarını düşünmemiş, ne kadar yağlı olursa olsun, iyi olmayan toprakta kökleşmemişsindir.

sözcüğün tam anlamıyla ruhsal olarak ben iyi niyetli bir insanım; azla yetiniyorum, duruma ve koşullara uymak istiyorum, az bir şey istiyorum, yakın bir hedefe ulaşarak hiç olmazsa azıcık bir yarar sağlamak istiyorum. Ama, yok, başaramıyorum! Bunun anlamı nedir? Ötekiler gibi yaşayıp iş yapmama engel olan nedir? Şimdi, yalnızca bunun için düşlem kuruyorum; ama daha ancak belirli bir duruma gelmiş, bir noktada henüz duraklamışken, yazgı beni hemen alaşağı ediyor... Ben ondan korkmaya başladım; yazgımdan... Acaba bütün bunlar neden? Bana bu bilmeceyi çöz bakalım!

Dayanma gücüm mü yokmuş? Ben hiçbir zaman, hiçbir şey kurmasını bilemedim; ama ayağımın altında zemin yokken, kendi temelimi kendim atmam gerektiğinde zor oluyor, kardeşim!

Çok acı çektim, serseri gibi dolaşmalarım yalnızca bedenimi değil, ruhumu da sürüklemişti. Tanrım, neler ve kimler düş kırıklığına uğratmadı ki beni! Kimlerle yakınlık kurmadım! (Lejnev'in, kendisine ilgiyle baktığını görerek) evet, kimlerle yakınlık kurmadım! diye yineledi. Kaç kez kendi sözlerim bile, yalnızca kendimde değil, düşüncelerime katılan başkalarının ağzında bile nefretimi uyandırmıştır! Kaç kez, bir çocuk duygusallığından, kamçılanan atın kuyruğunu bile kıpırdatmayan kaba duygusuzluğuna geçtim... Kaç kez sevindim, umut besledim, savaştım ve kendimi boşuna alçalttım.

Felsefî kurnazlıklar ve boş sözler, Rus olan bir kimseye hiçbir zaman aşılanamaz; çünkü onun sağlam bir sağduyusu vardır; ama, felsefe adı altında gerçeğe ve anlayışa yönelik namuslu hiçbir çabayı baltalamamız doğru değildir. Rudin'in yıkımı, Rusya'yı tanımamasındandır ve bu gerçekten büyük bir yıkımdır. Rusya bizim herhangi birimiz olmadan olabilir, ama biz hiçbirimiz onsuz olamayız. Bunu düşünene yazık... Gerçekten yurtsuz yaşayabilene de çok yazık! Kozmopolitlik, saçmadır; kozmopolit bir kimse sıfırdır, sıfırdan da aşağıdır; ulusçuluk dışında ne yazın, ne sanat, ne yaşam, ne de gerçek vardır; hiçbir şey yoktur. Güzel bir insanın, yüzü olmadığı düşünülemez; yalnızca kötü bir kimse, yüzsüz olabilir. Ama gene de söylerim ki, bu Rudin'in suçu değildir. Bu onun yazgısıdır, onun acı ve ağır yazgısıdır, bundan dolayı da biz onu suçlayamayız. Biz de Rudinlerin ortaya çıkışlarını anlamaya kalkışacak olursak, çok derinlere dalarız. Onda güzel olan her şey için kendisine teşekkür edelim. Bu, ona karşı haksız davranmaktan daha kolaydır. Bizse ona karşı haksızlık ettik. Onu cezalandırmak bize düşmez, buna gerek de yok; o, kendisini hak ettiğinden çok daha insafsızca cezalandırmıştır...

, o bir yerde, gerçekten yoksulluk ve yokluk içinde ölecektir. Ama bunun için de ona taş atmak mı gerekir? Onda yapıcı bir özyapı, kan olmadığı için, hiçbir şey başaramadı; ancak yarar sağlayamayacağını ve şimdiye dek sağlamadığını kim söyleyebilir? Onun sözlerinin, genç ve doğanın onun gibi yaşamayı ve kendi düşüncelerini gerçekleştirmeyi esirgemediği ruhlarda olumlu tohumlar ekmediğini kim ileri sürebilir?

Siz şimdi gençsiniz, ama ne kadar yaşarsanız yaşayın, hep yüreğinizin söylediklerini dinleyin; kendi aklınıza da, başkasının aklına da uymayın; inanın ki, ömrünüzü geçirdiğiniz çevre ne denli yalın ve ne denli darsa, o denli de daha iyidir; önemli olan, bunda yeni yönler aramak değil, bütün değişikliklerin zamanında olmasıdır. Gençliğinde genç olabilene ne mutlu... Ama görüyorum ki, bu öğütler, sizden çok bana yakışır.

kendimi bir şeye tümüyle ve tutkuyla verdiğim halde gene de vermiş olmuyorum. Sanırım, yaşamımı, kendimi, inanmadığım bir saçmalık uğrunda vermiş olacağım... Tanrım! Otuz beş yaşıma geldim, hâlâ bir şey yapmaya niyetleniyorum!..

, doğa bana çok şey bağışladı; ama erdemlerime uygun bir şey yapmadan, arkamda hayırlı bir iz bırakmadan öleceğim. Benim bütün varlığım çarçur olacaktır; ben, ektiğim tohumların meyvesini göremeyeceğim. Benim eksik kalan bir yanım var.. kaldı ki, bunun ne olduğunu kendim de söyleyecek durumda değilim.

araba avludan çam ağaçlarıyla çevrili geniş yola çıkınca, Rudin konuşmaya başladı:

- Don Kişot'un, düşesin sarayından ayrılırken ne dediğini anımsıyor musunuz? "Özgürlük" der, "Sevgili Sanço, insanın en değerli nimetlerinden biridir ve bir başkasına borçlu kalmadan Tanrı'dan bir lokma ekmek elde edenler, mutludurlar." Ben de şimdi Don Kişot'un duygularını duymaktayım. Bir gün, dilerim, siz de bunu tadarsınız.