Hakim Tirmizi

Âdemoğlunda yedi tabiat vardır. Bunlar, gaflet, şüphe, şirk, arzu, korku, şehvet ve öfkedir. Bunlar yedi huydur.

Birisi ona şöyle dedi: Bize nefsin riyazetiyle ilgili bir şeyler anlat! O şöyle söyledi: Nefis lezzete, şehvete, hevâsı ile amel etmeye alıştığında, nefsin her şeydeki alışkanlığını kesmeye yönel. Bir şeyden kesilmesi ona zor geldiğinde bu şeyden önce onun için daha büyük olabilecek başka bir şeye yönel. Böylece kalbin hür olur, Allah’a, Allah’ın iyilik ve lütfuna alışır.

Bu yüzden Hz. Peygamber “Hiç kimse uzun bir hüzünle olduğu kadar Allah’a kulluk etmiş değildir”

Allah kendisini seçtiği her kimsenin kalbini boyar, yani temizleninceye kadar kalbini rahmet suyuna daldırır. Zira bir ayette şöyle buyrulmaktadır:

“‘Biz, Allah’ın boyasıyla boyanmışızdır. Boyası, Allah’ınkinden daha güzel olan kimdir? Biz ona ibadet edenleriz’(deyin).” (Bakara, 138).

İnsana ilişen günahların terk edilmesi noktasında azimet ortaya çıkar.

Azimet ortaya çıktığında ise kalp kendinde nefsi zorlayacak bir güç bulur. Nefsin kararlılık gösterdiği şeyi reddeder. Böylece nefis baskı altına alınır ve erir. Şehvetin kaynaması söner. Lezzet ölür. Damarlar sükûnete erer. Bu günahın sureti sadırdan çıkarılır. Böylece kul kurtulur.

Şeytan, kulu sakıncalı olanlarına götürebilmek için, izin verilen şehvetlerle tuzak kurar.

Nefsin edebi, haramları isteyip arzulamaması için onu helallerden bile alıkoymaktır.

Şöyle ki nefis konuşma lezzetine alıştığında gerekli olmayan yerde bile konuşur ve susamaz

Fakat sonunda gerekli olan yerde bile susmaya alışır. Böylece konuşma arzusu ölür. Böylece rahatlar ve doğruluğu güçlenir. Ancak hakkı konuşur. Bu durumda susması da konuşması da ibadet olur. Çünkü konuşsa hakkı dile getirmekte, sussa hakla susmaktadır. Çünkü o tehlikeli ve vahim bir duruma muhalefet ederek susmuştur.