Derya2

Bu konunun teknik ve teferruatlı incelenmesi, insanla ilgili çeşitli bilgi ve tanıyışları ele alıp bunların değerlendirmesiyle ilgilenen bilgi-bilim, yani epistemolojinin sahasına girer. Bunların tamamının açıkla-masına girmemiz hâlinde konumuzdan uzaklaşmış olacağımızdan bu-

rada sadece önemli ve konumuz için gerekli bazı noktalara değinmekle yetiniyor, daha teferruatlı incelemeyi okuyucunun kendi tercihine bırakıyoruz. 1

Öğretmen bilgisini öğrenciye öğretmektedir, oysa bilgisinden hiç bir şey eksilme-mektedir. Allah Teala tarafından varlık ve kemalat verilmesi bu örnekten çok daha ileridir. Ve bu hususta en açık tabir şu olabilir: Varlık âlemi, Allah Teala'nın mukaddes zatının bir cilvesidir. Bunu şu ayetten de anlamak mümkündür: "Allah göklerin ve yerin nurudur." 1

Allah Teala'ya isnat edilen sıfatlar ya hayat, ilim, kudret gibi bir kemali bildirdiği için Allah'ın zatından kaynaklanan mefhumlardır, ya da yaratıcılık ve rızklandırma gibi Allah Teala ile yarattığı şeyler arasındaki bir çeşit ilişkiden çıkarılan mefhumlardır. Birinci kısımda yer alanlara "zatî sıfatlar" ve ikinci kısımdakilere de "fiilî sıfatlar" denir.

Bu iki grup sıfat arasındaki temel fark şudur: Birinci grupta Allah Teala, sıfatlarının aynısı ve kendisidir; ama ikinci gruptaki sıfatlar ise Allah Teala ile yaratmış olduğu şeyler arasındaki ilişki türünü anlatmakta olup Allah Teala'nın zatıyla yaratıklarının zatı, bu ilişkinin iki tarafı olarak dikkate alınmaktadır.