Bütün totalitarizmlerden çıkan ders dışarıdaki düşmana karşı verilen mücadelenin er ya da geç bir iç bölünmeye ve iç düşmana karşı mücadeleye dönüşecek olması değil midir?

Peter Sloterdijk’in ifadesiyle: “Daha fazla iletişim, her şeyden önce, daha fazla çatışma demektir.”11 Bu yüzden “birbirini-anlamak” tutumunun “birbirinin-yolundan-çekilmek” tutumuyla, makul bir mesafe koyarak, yeni bir “terbiye kuralıyla” tamamlanması gerektiğini söylerken haklıydı.

“sosyal yaşamdaki yabancılaşma” yüzünden hoşgörü göstermeyi daha kolay buluyor. Yabancılaşma (aynı zamanda) mesafenin de sosyal dokunun içine katıldığı anlamına gelir: başkalarıyla yanyana yaşasam bile, normal halde onları görmezden gelirim. Başkalarına çok yakınlaşmama izin yoktur; başkalarıyla belli dışsal “mekanik” kurallara boyun eğerek, onların “iç dünyalarını” paylaşmadan etkileşim içinde olduğum bir sosyal uzamda hareket ederim – ve belki de, alınacak ders, bazen, bir doz yabancılaşmanın yaşam tarzlarının huzurla birarada varolması için vazgeçilmez olduğudur. Bazen, yabancılaşma bir sorun değil bir çözümdür.