Kanaat” ve “Tevâzu”
Kardeşlerim! İşte buraya kadar söylediklerim nedeniyle, dünyanın aldatıcılığının önüne geçecek, ahiretin bereket kapılarını açacak bir yol aramaya koyuldum ve nihayet bu yolun “kanaat” ve “tevâzu” olduğunu gördüm. Bunlar “dünya malı biriktirme” ve “kibir”in zıddıdırlar. Nitekim kul, dünyada sahip olduğu mütevazı şeylere kanaat getirdiği zaman kalbindeki kibir duygusu süratle yok olur. Yüksek makam ve mevkilere sahip olmadığı için üzülmez, böylece dünyanın aldatmacasından, büyük günahlarından kendisini muhafaza etmiş olur. Tevâzusu sayesinde hem dünyada mesut olur, hem Allah (c.c.) katında değer kazanır. Aynı şekilde kul, sahip olduğu bir lokmaya kanaat getirir ve köpeklerin leşe saldırdıkları gibi dünya malına saldırmaz, elindekine razı olur ve böylece dinî açıdan günahlarını azaltıp azıcık rızkına razı olur ise Allah (c.c.) da onun azıcık iyi ameline razı olur.

“Ka‍

Nefsin İyice Arındırılması
Kardeşlerim! Nefisinizi didik didik edip bütün gizliliklerini inceleyiniz ve onu her türlü kin, nefret, haset, kötü zan, düşmanlık, buğz, alay gibi hastalıklardan arındırınız! Zira rivayette denildiğine göre; kin ve haset, iyilikleri yiyip bitirirler.[35] Yine rivayette; kendisi için istediği şeyi diğer Müslümanlar için istemeyen veya kendisi için istemediği şeyi diğer Müslümanlar için isteyen kimsenin Müslümanlardan olmadığı bildirilmiştir.

Bakınız, her daim gönlünüzü, içinizi gözetleyip inceleyiniz; çünkü ola ki, içinizde bazı günahlarda ısrar eden şeyler bulunur da siz onun farkında olmazsınız! Kalplerinizi bir inceleyin bakalım! İçinde dünya sevgisi ve dünyevî arzulardan memnuniyet var mı? Övgü ve şan-şöhret hoşunuza gidiyor mu? Kınanma ve eleştiriye karşı kızgınlık mı gösteriyorsunuz? Arzularınıza hoş gelen şeyleri kabul edip gelmeyenleri ret mi ediyorsunuz? Kâinata ibret nazarı dışında bir