Bu kitap, “Arap-İslâm kültür tarihinin incelenmesine bir başlangıç ve yine “Arap-İslâm Aklı’nın tabiatının ve işleyiş mekanizmalarının incelenmesine bir giriş teşkil etmesi arzusuyla yazılmıştır. Başlangıçta iki kısımlık tek kitap olarak düşünülen, sonra iki daha sonra da dört kitaplık bir seriye dönüşen “Arap Aklının Eleştirisi” serisinin ilk kitabı elinizdeki Arap Aklının Oluşumu’dur. Diğerleri sırayla; Arap Aklının Yapısı, Arap Siyasal Aklı ve Arap Ahlaki Aklı.

***

Aklın eleştirilmesi, her yeniden yapılanma projesinin öncelikli ve ayrılmaz bir parçasını oluşturur. İşleyiş biçimi, kavramları, genel tasavvurları ve dünya görüşü kapsamlı bir şekilde yeniden ele alınmamış bir akılla bu yeniden yapılanmayı gerçekleştirmek mümkün değildir.

Geçen yüzyıl içinde, çeşitli dallarıyla Arap kültürüne dair düşünce, görüş ve “teoriler” temellendirilmiş, bu kültürün tarihine dair belirli okuyuş biçimleri resmîleşmiştir. Bu okuyuşlar ya oryantalistçedir, ya selefî bir mantığa ya da ulusçu veya solcu bir yaklaşıma sahiptir ve hepsini yönlendiren temel saik ya geçmişteki numunelerdir veya konjonktürel ve ideolojik diyebileceğimiz panikten doğan işgüzarlıklardır. Bu tür amaçlarla yapılan çalışmalar bu yüzden ya önceden belli bazı şeylerin “keşfedilmesi” ya da bunların “kanıtlanabilmesi” dışındaki hususlara ilgi göstermemiştir. Bizim burada kastettiğimiz Arap Aklı, bir yandan Arap kültürü içinde oluşan, bir taraftan da bu kültürü bizzat üretmiş ve üretmekte olan akıl olunca, arzu edilen ya da en azından gerçekleşmesini bizim arzu ettiğimiz eleştiri hareketi, yaygın ve egemen okuyuş biçimlerini aşabilmeli, çeşitli şubeleriyle Arap-İslâm kültürünün verilerine yeni bir gözle bakmalı, hakim görüşün yorumlarıyla sınırlanmamalıdır. Dolayısıyla bu projenin kendini adadığı zor görev, ilk olarak Arap-İslâm kültür tarihine yeniden göz atmak sonra da Arap Aklı’nın yapısı ve işleyiş mekanizması hakkında düşünmeye başlamaktır.

Muhammed Abid el-Cabiri

Kitaplar