Nigel Warburton

İşte Russell paradoksundan bir örnek. Köyün birinde yaşayan ve kendisi tıraş olmayan herkesi tıraş eden bir berber hayal edin. Orada yaşasaydım, muhtemelen kendim tıraş olurdum. Her gün berbere gidip tıraş olacak kadar düzenli biri olduğumu düşünmüyorum, zaten kendi tıraşımı kendim yapabilirim. Dahası, muhtemelen benim için çok pahalı olurdu. Diyelim ki kendi tıraşımı kendim yapmak istemedim, bu durumda beni tıraş edecek kişi berber olurdu. Ama burada berberin durumu ne olur? Berberin yalnızca kendi tıraş olmayanları tıraş etmesine izin verilmişti. Bu kural gereğince, kendini bile tıraş edemez, çünkü yalnızca kendisi tıraş olmayanları tıraş edebilir. Bu onun için zor olacaktır. Genellikle köyde biri kendi tıraş olmadığında onu tıraş eden berberdir. Ama kurala göre berber bunu yapamaz, çünkü bu durumda, kendini tıraş etmiş biri haline gelir —gelgelelim, berber, yalnızca kendi tıraş olmayanları tıraş eder.

kafede bir garsonu tasvir eder. Bu garson, âdeta bir tür kuklaymışçasına, son derece stilize bir biçimde hareket eder. Her şeyiyle kendini tamamıyla garson rolüyle tanımladığı izlenimini verir, başka bir seçeneği yokmuş gibidir. Tepsiyi tutma şekli, masalar arasında hareket edişi, hepsi bir

dansın parçasıdır. Bu dans eden kişinin değil, garsonluk mesleğinin koreografisini yaptığı bir danstır.

Yanlış olabileceği gösterilebilen tahminler yapar. "Etrafımdaki görünmez, fark edilmez periler bana bu cümleyi yazdırıyor" dersem, o zaman bu ifademin yanlış olduğunu kanıtlayacak bir gözlem yapamazsınız. Periler görünmezse ve hiçbir iz bırakmıyorlarsa var oldukları iddiasının yanlış olduğunu göstermenin yolu yoktur. Bu yanlışlanabilir-olmayan bir ifadedir, dolayısıyla bilimsel bir ifade olmaktan çok uzaktır.

"Evet, Tanrının var olduğu doğrudur" diyenler, genellikle bir yerlerde üstün bir varlığın var olduğunu ve "Tanrı vardır" ifadesinin, yaşayan hiç insan olmasa, hatta insanoğlu hiç var olmamış olsa bile doğru olacağını kasteder. "Tanrı vardır" ya da "Tanrı yoktur," hem doğru hem de yanlış ifadelerdir. Fakat onları doğru ya da yanlış yapan onlar hakkında ne düşündüğümüz değildir. Onlar hakkında ne düşünürsek düşünelim, bu ifadeler ya doğru ya da yanlıştır. Onları düşünürken, sadece doğru cevabı bulmayı umarız.

James'in cevabı, diğer insanların zihinlerinin olduğunun doğru olması gerektiğidir. Aksi takdirde, diğer insanlar tarafından kabul edilme ve takdir edilme arzumuzu tatmin edemezdik. Bu tuhaf denebilecek bir argümandır.

Cevabı ise, bizi ahlak için bir temelden yoksun bıraktığıdır. Doğru ya da yanlışa, iyi ya da kötüye dair düşüncelerimiz bir Tanrının olduğu dünyada anlam kazanır.

Tanrıya inanıyor olabilirsiniz. Belki de hayatınızda Tanrının varlığını hissediyorsunuz. Ancak Freud'un, Tanrıya olan inancınızın nereden geldiğine dair bir açıklaması vardı. Tanrı var olduğu için ona inandığınızı düşünüyor olabilirsiniz, ama Freud çok küçük bir çocukken hissettiğiniz korunma ihtiyacını hâlâ hissediyor olduğunuz için Tanrıya inandığınızı düşünüyordu.

Bu neşe dolu yaşlı adam, 1960'larda mitinglerde ön saflarda yer alacaktı; elli yıl önce olduğu gibi hâlâ bir savaş karşıtıydı. Onun ifadesiyle, ya insan savaş denen şeyi ortadan kaldıracaktır ya da savaş insanları. Şu ana kadar ikisi de gerçeklemedi.

Örneğin "Altın dağ yoktur" cümlesini ele alalım. Şüphesiz ki herkes, bu cümlenin doğru olduğunda hemfikirdir. Bunun nedeni, dünyanın hiçbir yerinde altından bir dağın olmamasıdır. Cümle, var olmayan bir şey hakkında bir şeyler söylüyor görünür. "Altın dağ" ifadesi gerçek bir şeyden söz ediyor görünür, ama biz onun var olmadığını biliriz. Bu, mantıkçılar için bir bulmacadır. Var olmayan şeyler hakkında nasıl anlamlı bir biçimde konuşabiliriz? Neden cümle tamamen anlamsız değildir?

Yalnızca empirik olarak doğrulanabilir ve tanımı gereği doğru olan ifadeler filozofların işine yarayabilirdi.