Сәкен Жүнісов

қарауылдың ені, өзіңіз білесіз, қиық ен, атығайдікі – жүрекше ен, бәсентиындікі – солақ ен, қуандық елінікі – кез ен, қыпшақтардікі – көбінесе ойық ен, ім-м... қаржастардікі – байпақ ен... үшкіл ен, сыдыртпа ен, тілік ен, сота тілік ен, айшық ен

таңбада да нешетүрлі бір-біріне ұқсамайтын – белгілері болды. Мәселен, арғындардікі көз таңба, қыпшақтардікі – қос әліп, қоңыраттардікі – босаға, ал керейлердікі – ашамайлы.

казак деген сөздің анық-танығына орыс оқымысты шежірешілерінің өзі жете алмай жүр. Әйтсе де, әрқайсысының тұспалдауында жан бар: Грабинка деген шежіреші казакты бұрынғы скиф халықтарының аты Хазардан шығарады. Голубовский деген адам бұл – түріктің сөзі, "қолдың томында тұратын күндізгі, түнгі күзеттегі қарауылдар" дегенге тірейді. Енді біреулер моңғолша "қо" – сауыт, қорғаныш қалқан, темір жейде", "зах"—шек, шегара, яғни "шегараны қорғайтындар" деген сез, тағы біреулер, "қарақшы, кезбе, қаңғыбас" деген сөз деп дәлелдейді.

Жарасар тең құрбысы табылмаса.

Оныншы, бұл дүниеде ғалым жетім

– Құр босқа алтын сөзі алынбаса.

Тағы да, он бірінші, қалам жетім

– Жазатын ерлері оның табылмаса.

Тағы да, он екінші, қағаз жетім,

Айшықты, алтын сөздер жазылмаса,

Бәрінен, он үшінші, қазақ жетім,

Қорқақтап жан-жағына алаңдаса.

Ақан сері

Намаз бен мешіт жетім – оқылмаса,

Дәріске білсін қайдан отырмаса.

Екінші, бұл дүниеде әйел жетім,

Кезінде теңін тауып қосылмаса.

Ер жетім – ақылсыздан әйел алса,

Отырып от басында тақымдаса.

Aт жетім – ерен жүйрік шабылмаса,

Бойынан ащы тері алынбаса.

Құс жетім – ерте түлек салынбаса,

Салатын саятшысы табылмаса.

Сахара, жайлау жетім, көлдер жетім

– Қасына мұнарланып ел қонбаса.

Таусылған кірер үй жоқ – кәрі жетім

Шынында да әйел бала ер баладан гөрі тез жетіліп, тез піседі-ау. Көрінбей-көрінбей келіп бір-ақ жылда қылт етіп, қырдың қызғалдағындай құлпыра қалады. Бір суық соққан күні сол гүлдің жапырағындай бүрісіп, тез солады да. Тегінде жұрттың қызды гүлге балайтыны да содан-ау».

Ел Хадиша дейді. Шын атым Балхадиша.
Бібекеңнің қызы. Естуіңіз бар шығар,— деп сары келіншек Ақанға қарай мойнын созып, кимелей жөнелді

Аспаннан абрахым нұрын шашар,
Үстім жауын болды деп надан қашар.
Сол нұрдан бір тамшысы тие ме деп,
Дарияда сәддап жатып аузын ашар

қанаттан құрса тоңқайма, немесе шаңырақ салма дейді. Жаб салма, не көтерме деген болады. Ол қысқа уықтан, үзіксіз тігіледі. Үзік дегенді кейін айтам... Сонда, шаңырақ дегеніміз мына төбедегі дөңгелек, араларындағы шыбықтары күлдіреуіш. Сол шаңырақты ұстап, көтеріп тұрған мына саусақтар — уық.

Үш қанаттан құрса тоңқайма, немесе шаңырақ салма дейді. Жаб салма, не көтерме деген болады. Ол қысқа уықтан, үзіксіз тігіледі. Үзік дегенді кейін айтам... Сонда, шаңырақ дегеніміз мына төбедегі дөңгелек, араларындағы шыбықтары күлдіреуіш. Сол шаңырақты ұстап, көтеріп тұрған мына саусақтар — уық