Sogyal Rinpoche

DE MEESTE MENSEN zullen de dood slechts ervaren als een wegzinken in een toestand van vergetelheid aan het einde van het stervensproces. Er wordt wel gezegd dat de drie fasen van de innerlijke oplossing zich even snel kunnen voltrekken als wanneer je drie keer met de vingers knipt. De witte en rode essentie van de vader en de moeder ontmoeten elkaar bij het hart, en de zwarte ervaring, ‘volledig bereiken’, dient zich aan. De grondluminescentie daagt, maar we slagen er niet in haar te herkennen en we verliezen het bewustzijn.

Zoals ik al gezegd heb, is dit de eerste keer dat we er niet in slagen te herkennen, ofwel de fase van onwetendheid, marigpa genoemd in het Tibetaans, het tegenovergestelde van rigpa. Dit luidt het begin in van een nieuwe kringloop van samsara, die op het moment van sterven kortstondig onderbroken was. De bardo van dharmata ontvouwt zich dan en flitst eenvoudigweg voorbij, maar wordt niet herkend. Dit is de tweede keer dat we er niet in slagen te herkennen, een tweede fase van onwetendheid, van marigpa.

Het eerste waarvan we ons dan bewust zijn is een ervaring ‘alsof hemel en aarde opnieuw scheiden’. We worden plotseling wakker in de staat tussen de dood en een nieuwe wedergeboorte in. Deze tussenstaat wordt de bardo van wording, de sipa-bardo, genoemd en is de derde bardo van de dood.