Hakkari Yöresi Etnografik Eserler

Etnografik eserler kültürel ve tarihsel niteliğe haiz belge değeri taşır. Zira bu belgeler vasıtasıyla bir toplumun geçmiş dönemleriyle bağlantılı geleneksel inançları, sosyal yaşamı, örf ve adetleri, dini-ahlaki öğretileri, tutum ve davranışlarını ve aynı zamanda bilgi, beceri, tasarım ve yetenekleri; gelişmişlik düzeyi ve ekonomik ilişkileri gibi pek çok husus hakkındaki münasebetlerini anlamak mümkündür. Hakkâri yöresi etnografik eserleri malzeme ve bezeme çeşitliliği açısından irdelendiğinde, objelerin söz konusu özellikleri taşıdığı; dünyanın pek çok toplumunun ilgisini üzerine çekerek sanatsal odaklı önemini hissettirdiği görülmektedir.

Bu çalışmada Hakkâri il sınırları dâhilinde 32 yerleşim yerindeki etnografik eserlere yer verildi. Aynı zamanda bir taraftan tespit edilen eserler kayıt altına alırken diğer taraftan her bir eser hakkında teşekkül eden tarihsel öykü belirlemeye çalışıldı. Zira eserlerin toplumun kültürel hayatına girmesi, belli bir anlam ve önem kazanması tarihsel bir seyir ve süreçte gerçekleşir. Eserin zaman içerisinde sahip olduğu gerçek işlevinin yanında sanatkârın buna hangi duygu ve düşünceler yüklediği de araştırıldı. Her biri büyük bir emek harcanarak ve sabırla üretildiği anlaşılan sanat eserlerindeki hayranlık uyandıran görselliği, bunu oluşturan süslemeleri ve motifleri sanat tarihi disiplini açısından değerlendirmeye çalışıldı. Bu açıdan, büyük bir emek ve sabırla üretilen sanat eserlerindeki muhteşem görselliğin yanı sıra üzerlerine işlenen bezeme ve motifleri sanat tarihi disiplini açısından ele alınarak bu kültürel mirasın gelecek kuşaklara taşınmasına katkı sağlanması hedeflendi.

Hakkâri’nin etnografik eserleriyle ilgili yürütülen bu çalışma, Hakkâri il ve bağlı ilçe, belde / köy gibi yerleşim yeri esaslı bir saha çalışmasına dayanır. Bu araştırma ayrıca dört etnografik eser koleksiyonunu kapsamaktadır.  Araştırma esnasında incelemek üzere tespit edilen her bir eser için bir envanter fişi yanı sıra eserlerin genelini kapsayan bir de fotoğraf albümü oluşturuldu. Başlatılan saha çalışması esnasında materyal taramak için gidilen yerleşim birimlerinin mülki amirleri ve yerel yöneticileri ziyaret edilmek suretiyle konu hakkında görüşlerine müracaat edilerek destekleri alındı. Kasaba, köy ve mezralarda mukim yöre halkının çalışma ile bağlantılı ilgi ve takdirleri toplandı. Araştırma, tarama ve inceleme sürecinde ihtiyaç duyulan yardımı esirgemeyen ancak sonradan vefat ettiği öğrenilen sanatkârları rahmetle ve şükranla anıyoruz.

Uzun bir zamana yayılan çalışma neticesinde açığa çıkarılan kitap çalışması konu ile ilgili akademik çevrelere, araştırmacılara ve ilgi duyan okuyuculara beklentilerine cevap verecek bir kaynak olması temenni edildi.