Niksar Konakları

Türk sivil mimari eserleri içerisinde yer alan yapılar arasında hiç şüphesiz konaklar dikkat çekmektedir. Konak terimi daha ziyade varlıklı kişilerin aile efradı ve hizmetlileriyle bir arada ikamet ettiği büyük yapıları ifade eder. Diğer tarihi yapılarla birlikte şehrin dokusunun ve kültürel kimliğinin teşekkülünde göz ardı edilemeyecek vasıfları haiz olan konaklar inşa edildikleri bölgelerin coğrafi yapısına, içinde bulundukları yörenin kültürel özelliklerine uygun tarzda, yapım tekniği ve tasarımlarında oldukça zengin bir çeşitlilik sunmaktadırlar.

Tipolojik açıdan sınırları tam olarak belirlenemese de konaklar genellikle ahır, hizmetkâr odaları, servis birimleri vb. mekânlarla kuşatılan geniş bir avlu niteliğindeki taşlıktan oluşan, zemin kat üzerinde bir ya da iki katlı olarak yükselen yapılar olup daha ziyade bir bütün ya da ayrı birimler halinde harem ve selâmlık bölümleriyle birlikte, hamam, sarnıç gibi yapıların eklenmesiyle kompleks halde tasarlanmışlardır. Bunlar ahşap payandalı çıkmaları, oda düzenleri, çok katlı yapıları, örtü tarzı, ahşap çatkı arası dolgu veya bağdadi yapım sistemleri, açık dış ve orta iç sofalı yapılarıyla tipik Türk evinin tüm özelliklerine sahiptir. Ayrıca bu yapılar dıştan süslemesiz yalın görünüşlerine karşılık gömme dolaplar, tavanlar, kapılar, ocak davlumbazları, merdiven korkulukları gibi iç mekan ayrıntıları ahşap oymacılığının en güzel örneklerini ortaya koyan motiflerle bezelidir.

Niksar uzun bir tarihi geçmişe sahip olan coğrafyamızda 19 ve 20. yüzyıl geleneksel Türk konut mimarisinin güzel örneklerini sergileyen önemli merkezlerden biridir. Bu çalışmada yörede mevcut 17 konak plan tipi, yapım tekniği, malzeme, cephe düzenlemesi ve süsleme özellikleri gibi muhtelif açılardan incelemeye tabi tutulmuş, 7 ev hakkında ise çeşitli nedenlerden ötürü nispeten daha kısa bilgilerle yetinilmiştir. Yapılan bu çalışmayla söz konusu konakların Türk konut mimarisi içerisindeki yeri ve değerini ortaya koymak suretiyle mevcut sanat tarihi çalışmalarına katkı sağlamak, daha sonra yapılacak bilimsel çalışmalarda araştırmacılara kaynaklık etmek ve kültürel mirası korumak amacıyla gerçekleştirilecek onarım çalışmalarına referans sağlamak hedeflenmektedir.

Çalışmanın yürütülmesi aşamasında yardımlarını esirgemeyen, kolaylık sağlayan, yol gösteren Niksar Belediyesi çalışanlarına ve ev sahiplerine teşekkür ederiz.

27.01.2023

Doç. Dr. Recep GÜN