Öğrenme Psikolojisi (KPSS Eğitim Bilimleri)

İnsan davranışlarının büyük bölümü öğrenilmiş davranışlardan oluşur.

İlköğretim 6. sınıf öğrencisi Doğan, okula bu yıl atanan stajyer öğretmen Zehra Hanım’a aşık olur ve ona bir e-posta göndererek duygularını anlatır.
Böylelikle Doğan’ın ilgisini öğrenen Zehra Hanım, aşağıdaki tepkilerden hangisini verirse rehberlik anlayışına uygun davranmış olur?
A) Doğan’ın ailesini okula çağırıp sorunu iş birliği yaparak çözmek isterse
B) Doğan’la bu konuyu konuşup okul rehber öğretmeniyle görüşmesi için ısrar ederse
C) Zehra Hanım bu durumla ilgili öğretmen arkadaşlarından yardım alırsa
D) Doğan’ın yaşı gereği ilgisinin geçici olduğunu düşünüp durumu görmezden gelirse
E) Kendisinin öğretmen, onun da öğrenci olduğunu kesin bir dille anlatırsa
Cevap: D

2. Olumsuz Pekiştireçler
Organizmanın yaşamını tehdit eden yada oragnizmaya rahtsızlık veren uyarıcılardır. Birincil ve ikincil olmak üzere ikiye ayrılırlar.
Birincil Olumsuz Pekiştireçler: Elektrik şoku, yüksek ses, Kızgın ses tonu, Biber gazı, Jop, panzerden sıkılan su, kötü koku gibi uyarıcılardır. Bunlara ititci uyarıcılar da denir.

İkincil Olumsuz Pekiştireçler: Organizma için nötr olan uyarıcıların doğal uyarıclarla eşlenmesi ile oluşur. Sıcak sobada elini yakan çocuk için soba, yanmadığı zamanlarda bile uzak durulması gereken bir uyarıcıdır.

Klasik Koşullanma Kuramın Temel Özellikleri:
• Organizmaya, nötr bir uyarana tepki vermeyi öğretmektir. Başlangıçta nötr olan zil sesinin koşullanma sonucu, koşullu uyaran haline dönüşmesidir.
• Koşullanma sürecinde nötr uyaran doğal uyaranla ne kadar birlikte verilirse, koşullanma o kadar kuvvetli olur. Pavlov’a göre davranış bir uyarıcıya verilen yanıttır.
• Klasik koşullamada öğrenme süreci, uyaran ve tepkiler arasında çağrışım kurmaya dayanır.
• Tepkiler refleksiftir.
• Organizma doğuştan veya olgunlaşma sonucu bazı uyaranlar ve tepkiler arasında doğal bağ kurma donanımına sahiptir.
• Öğrenme olmaksızın organizma bazı uyaranlara karşı doğal ve otomatik olarak tepki verme özelliğine sahiptir.
• Bu ilişkiye göre, öğrenmeden önceki durumlar denetim altına alınırsa organizmanın tepki vereceği uyaranlarda değiştirebilir.
• Klasik koşullanmada U-T arasında bağ kurulması için çok sayıda tekrar gereklidir. Ancak, aşırı uyarılma olan korku fobi gibi durumlarda tek bir tekrar bile yeterli olabilir.

Klasik Koşullanmanın Olabilmesi İçin:
• 1. Mutlaka bir Doğal uyarıcı-Koşulsuz uyaran (yemek, sevgi, mutluluk, çikolata, et v.b) olmalıdır.
• 2. Koşulsuz uyarıcı ile Nötr uyarıcı arasında BAĞ kurulmalıdır.
• 3. Koşullu uyarıcı sayısı, tekrar sayısı, öğrenenin özellikleri ve pekiştireç koşullanmayı etkiler.
• 4. Klasik koşullanmada pekiştireç doğal uyarıcıdır ve davranıştan önce verilir.

Burada öğrenmemiz gereken temel kavramları sırasıyla belirtmekte yarar bulunmaktadır.

Nötr Uyarıcı:
Organizmanın hiçbir tepki vermediği uyaranlardır. Bir köpek için zil sesi, bir solucan için lamba ışığı, bir öğrenci için sarı bir renk vb. olabilir.

Koşulsuz (Şartsız, Doğal)Uyarıcı:
Organizmanın doğal olarak tepki vereceği uyaranlardır. Öğrenilmemiş uyaranlardır. Bir köpek için et, bir insan için şeker vb. bütün fizyolojik uyaranlardır (yemek, içmek, cinsel ihtiyaç, elekrik şoku v.b.) Koşulsuz uyarıcılar organizmayı doğrudan etkilerler. Koşullanma sürecinde, birlikte verildiği nötr uyarıcılara tepki oluşturma gücü kazandırır. Koşullanma sonrasında ise davranışın devamı için pekiştireç rolü oynar.

Koşulsuz (Şartsız, Doğal)Tepki:
Koşulsuz uyarıcıya verilen doğal tepkilerdir. Öğrenilmemiştir. Bir köpek için Ete salya tepkisi, bir insan için şekere verilen gülümseme tepkisi vb. gib. Reklamlarda oynayan kadın ve erkekler karşı cins için doğal uyarıcıdır. Bütün fizyolojik uyaranlara verilen koşulsuz şartsız tepkilerdir. Terleme, irkilme, gözlerin yaşarması, titreme, sıçrama, hapşırma, ürperme, sıcaktan soğuktan elini çekme gibi davranışlar doğal uyarıcılara karşı gösterilen doğal tepkilerdir.

Koşullu(Şartlı)Uyarıcı:
Başlangıçta nötr olan uyarıcı, koşullanma yaşantısıyla(bir doğal uyarıcıyla eşlendiğinde) koşullu uyarıcı olur. Öğrenilmiş uyarılardır. Bir köpek için zil, bir solucan için mor ışık vb. Koşullu uyarana organizmanın tepki vermesinin şartı koşulsuz uyaranla geçirilen yaşantıdır.

Koşullu(Şartlı) Tepki:
Başlangıçta nötr uyaran olan ve bir koşullanma yaşantısı ile edinilen koşullu uyarana verilen tepkidir. Öğrenilmiş tepkilerdir. Bir köpeğin zil sesine salya tepkisi vermesi, bir insanın kâğıda(paraya) da gülümseme tepkisi vermesi.

İyi birer tenisçi olmaları için üç yaşındaki oğluyla altı yaşındaki kızını çalıştırmaya başlayan bir baba, kısa sürede altı yaşındaki kızının raketi kavramayı ve temel hareketleri yapmayı daha çabuk öğrendiğini fark eder.
Aşağıdakilerden hangisi, çocukların raketi kavrama ve temel hareketleri yapmayı öğrenme hızları arasında gözlenen farklılıkların nedeni olamaz?
A) Olgunlaşma
B) Türe özgü hazıroluş
C) Yaşantı farklılıkları
D) Yetenek
E) Güdülenme düzeyi
Cevap: A

Bebeklerin doğar doğmaz emmeyi bilmeleri bir reflekstir. Eğer emmeyi öğrenmeleri gerekseydi, buna fırsat bulamadan açlıktan ölürlerdi.