Karar vermede önemli kriterlerden birisi, ahlaki akıl yürütmedir. Bunun da üç seviyesi vardır. En ilkel seviye, görünen kısa vadeli sonuçları düşünerek karar vermeyi kapsar. Kişi anlık çıkarını, hevesini, konforunu, gününü kurtarmayı dikkate alarak karar verir. Ortalama ahlaki akıl yürütme daha çok sosyal düzen, görev bilinci, geleceği düşünme, niyeti dikkate alma gibi soyut değerlerle düşünmeye dayalıdır. İleri derecede ahlaki akıl yürütme ise hakkaniyetli düşünmeyi öne çıkararak; merhamet gösterme, acıyı hafifletme, içgüdülere yenik düşmeme, baştan çıkarıcı unsurlara direnç gösterme, fedakâr olma, başkaları için çile çekme, başkalarının duygularına karşı duyarlılık, adalet ve kimseye zarar vermemeyi kapsar.

Mevlana der ki…

“İnsanda güzel olan yüzdür,

Yüzde güzel olan gözdür,

Ama insanı insan yapan ağızdan çıkan sözdür...”

Silâh olarak aklını kullanan insanlar, hem ezilmeden, hem de karşı tarafı ezmeden bu beraberlikten kazanımla çıkabilir.